ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ

Νεκροταφειακός βυζαντινός ναός που παρασύρθηκε από τον Ξηρόλακκα στις 17 Απριλίου του 1967 και καταστράφηκε ολοσχερώς. Πρόκειται για βασιλική με άμβωνα και νάρθηκα μέχρι το 1946—47, καλαθωτό γυναικωνίτη και ξυλόγλυπτο τέμπλο. Σε παλιότερες εποχές η είσοδος ήταν στην ανατολική πλευρά, αργότερα, όμως, διανοίχτηκε νέα στη νότια πλευρά του ναού, ακριβώς δίπλα στην οποία κτίσθηκε το 1957 και δωμάτιο. Εσωτερικά, ο Κυρίως ναός είχε μια επιβλητικότητα και μια μυσταγωγική μεγαλοπρέπεια. Οι τοίχοι του ήταν βαθυγάλαζοι, ήταν μονόκλιτος και πλακόστρωτος και έπρεπε να κατεβείς έξι σκαλοπάτια για να προσκυνήσεις στην χάρη του Αγίου. Από τις εικόνες, που διασώθηκαν και φυλάγονται στην κεντρική εκκλησία, η μία χρονολογείται από το 1664. Δυστυχώς, όμως, η κατεβασιά του Ξηρόλακκα τον Απρίλιο του 1967, παρέσυρε μαζί της και έθαψε τα πολυτιμότερα κειμήλιά του, όπως εικόνες, μπρούτζινα μανουάλια, σαντάλια και άμφια. Μέχρι το 1946—47 ήταν εκεί το νεκροταφείο του χωριού, οπότε και μεταφέρθηκε στον Αη—Δημήτρη.

Λέγεται ότι η χάρη του Αγίου ήταν μεγάλη, γι’ αυτό και γιαγιάδες μας κατέφευγαν εκεί προσευχόμενες μέχρι τα ημερώματα, δηλώνοντας την πίστη τους και ζητώντας από τον Άγιο Αντώνιο την βοήθειά του. Γιόρταζε στις 17 Ιανουαρίου, αλλά όμως, από βραδύς γινόταν αρτοκλασία κι ανήμερα πανηγυρικός εκκλησιασμός, για ν’ ακολουθήσει, μετά, «νυφοπάζαρο» και βίζιτες. Την μέρα αυτή γιόρταζε κι όλος ο μαχαλάς του Τσιαμπλάκ. Τα σπίτια του, ανεξαρτητα αν είχαν Αντώνη ή όχι, ήταν ορθανοιχτα για να δεχθούν τους ευλαβείς προσκυνητές. Άλλωστε, την εκκλησία φρόντιζαν, για αρκετά χρόνια πριν την καταστροφή της,
γυναίκες του μαχαλά.

Το 1967 κτίσθηκε καινούργια εκκλησία διακόσια μέτρα βόρεια της παλιάς, σ’ ένα κτήμα δωρεά του Κωνσταντίνου Στάθη (Πλούκα), με τη φροντίδα και την προσωπική εργασία όλων των Βελβεντινών. Λειτουργήθηκε για πρώτη φορά, το 1968, τη μέρα του Αγίου. Η εκκλησία, σήμερα, είναι αγιογραφημένη κατά
ήμισυ.